شماره۳۰۰/۴۴۵۱۹ ۱۴/۹/۱۳۹۵
مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران
درخصوص محور حرم حضرت معصومه (س) تا جمکران
استاندار محترم و رئیس شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان قم
پیرو مصوبه مورخ ۲۸/۴/۱۳۹۵ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، در خصوص بررسی پروژه طراحی شهری محور حرم حضرت معصومه (س) تا مسجد جمکران، توسط کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش (بر اساس شش محور تعیین شده در مصوبه)، شورای عالی شهرسازی و معماری در جلسه مورخ ۱۰/۸/۱۳۹۵، پس از استماع نتایج بررسی طرح و با عنایت به بند ۹ سیاست‌های کلی شهرسازی، ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری (به تاریخ ۲۹/۱۱/۱۳۸۹) موضوع «رعایت هویت تاریخی و معنوی شهرها در توسعه و بهسازی محیط شهری بویژه شهرهایی از قبیل قم و مشهد» به شرح ذیل تصمیم گیری نمود:
الف. نظر به:
۱. عدم هماهنگی رویکرد اساسی طرح با مفهوم زیارت و تجارب تاریخی شهرسازی پیرامون بقاع متبرکه، به واسطه اتخاذ رویکرد یادمان‌گرایی و اتصال حرم حضرت معصومه (س) و مسجد جمکران از طریق معبر عریض و مستقیم؛
۲. عدم ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح با توجه به تأثیرات گسترده آن بر محیط زیست؛
۳. وجود مسیرهای دسترسی مورد اقبال مردم (میان حرم حضرت معصومه و مسجد جمکران) در وضع موجود؛
۴. عدم هماهنگی طرح در رویکرد و ضوابط، با ویژگی‌های بافت پیرامون محور در بخش‌های مختلف (ضوابط مربوط به اندازه قطعات، نسبت توده و فضا، ارتفاع، کاربری‌ها و فعالیت‌ها و...)؛
۵ . عدم هماهنگی طرح با الزامات حفاظت از بافت‌های تاریخی ـ فرهنگی (ضوابط ارتفاع، دانه‌بندی و...)؛
۶. عدم هماهنگی طرح با مقتضیات حاصل از ویژگی‌های بستر طبیعی شهر قم و بحران آب (به واسطه پیشنهاد بارگذاریهای عمده و فضاهای سبز وسیع) و تحقق‌ناپذیری فضاهای سبز وسیع پیشنهادی به واسطه کمبود آب؛
۷. فراهم نمودن زمینه گسترش ساخت‌وسازها در اراضی کشاورزی طرفین محور حد فاصل تقاطع فردوسی تا مسجد جمکران، به واسطه پیشنهاد بارگذاریهای عمده؛
۸. تمرکز طرح بر ایجاد محور سواره بزرگراهی و تناقض آن با عرف موجود در طی مسیر پیاده بین حرم حضرت معصومه و مسجد جمکران؛
۹. لزوم پیشگیری از تکرار تجارب ناموفق موجود در توسعه بافت پیرامون بقاع متبرکه (به ویژه در شهرهای مشهد و شیراز).
شورای عالی شهرسازی و معماری، طرح ارائه شده را پاسخگوی محورهای تعیین شده در مصوبه مورخ ۲۸/۴/۱۳۹۵ شورای عالی شهرسازی و معماری تشخیص نداد و مقرر نمود طرح مجدد، مبتنی بر الزامات و رویکردهای کلی مندرج در بند (ب) و بر اساس چارچوب تعیین شده برای هرکدام از بخش‌های محور به شرح مندرج در بند (ج) تهیه شود.
ب. الزامات و رویکردها:
۱. ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح (EIA) و تهیه طرح بر اساس نتایج حاصل از آن؛
۲. کاهش حداکثری عرض محور، به منظور ایجاد مسیر حمل و نقل عمومی و پیاده؛
۳. هماهنگی با ویژگی‌های بستر طبیعی و فرهنگی شهر، معماری و شهرسازی بومی و هم پیوندی با بافت پیرامون؛
۴. جبران آسیب‌های وارده به بافت شهری به واسطه گشایش محور.
ج. چارچوب تهیه طرح برای هرکدام از بخش‌های محور
۱. در محدوده بافت تاریخی (محدوده ابلاغی طی مصوبه مورخ ۲۷/۷/۱۳۹۴ شورای عالی شهرسازی و معماری)
۱ ـ ۱. کاهش حداکثری عرض محور، در هماهنگی با ضوابط حفاظت از بافت تاریخی و اختصاص آن صرفاً به مسیر پیاده و حمل و نقل عمومی؛
۱ ـ ۲. ضرورت یک پارچگی طرح‌های موضعی در محدوده بافت تاریخی (طرح بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر و مرکز شهر قم (۹۲ هکتاری)، طرح‌های توسعه حرم، محور عماریاسر، گذرخان، ابتدای محـور پیامبر اعظم و...) در حوزه‌های دارای هم پوشانی، با توجه به مغایرت‌های موجود میان طرح‌های مذکور؛
۱ـ ۳. بازسازی سایر بخش‌های تخریب شده بر اساس الگوی معماری و شهرسازی بومی و ضوابط حفاظت از بافت تاریخی (ضوابط کالبدی اعم از ارتفاع، دانه‌بندی، ضوابط کاربری‌ها و فعالیت‌ها، ضوابط حفاظت از محورهای تاریخی و...)؛
تبصره: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موظف است ظرف مدت یک ماه از ابلاغ این مصوبه، عرض محور در این بخش، همچنین کلیه ضوابط ناظر بر اجرای این بند را به دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری اعلام و ارسال نماید. مسئولیت بازنگری این بخش از طرح با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.
۲. در محدوده میدان معلم تا تقاطع فردوسی
۲ـ ۱. کاهش حداکثری عرض محور به منظور ایجاد مسیر حمل و نقل عمومی (ترجیحاً ریلی) و پیاده؛
۲ـ ۲. تهیه طرح برای بخش‌های تملک و تخریب شده با رعایت حداقل ۴۰% فضای باز، رعایت دانه‌بندی بافت پیرامون و غلبه کاربری‌های فرهنگی، مذهبی،تفریحی ـ توریستی و خدماتی در پلاک‌های مجاور محور (تعریف کاربری تجاری، منوط به احصاء سطوح تجاری مورد نیاز شهر قم بر اساس طرح فرادست بوده و لازم است با عنایت به نقش و مقیاس کارکردی محور، صرفاً درحد ضرورت و با تعیین فعالیت‌های متناسب با ماهیت محور پیش‌بینی شود.)
۳. حدفاصل تقاطع فردوسی تا روستای جمکران
۳ـ ۱. کاهش حداکثری عرض محور به منظور ایجاد مسیر حمل و نقل عمومی (ترجیحاً ریلی) و پیاده؛
۳ـ ۲. اختصاص فضای پیرامون محور به فضاهای باز، با تأکید بر سازه‌های موقت خدمات‌رسانی به زوار و ضرورت جلوگیری از بارگذاری خارج از برنامه به جهت تبعات منفی زیست محیطی و تخریب اراضی کشاورزی پیرامون.
۳ـ ۳. بنابر ضرورت جبران آسیب‌های وارده به بافت شهری، اولویت اجرا در بخش‌های ۱ و ۲، طبق طرح مجدد خواهد بود. همچنین نظر به عدم پاسخگویی استان به نامه شماره ۲۷۲۶۳/۳۴۰ مورخ ۹/۶/۱۳۹۵، مقررگردید در بخش سوم اولویت‌ها و برنامه زمان‌بندی اجرایی موارد مربوط به قبل از جلسه مورخ ۲۸/۴/۱۳۹۵ شورای عالی شهرسازی و معماری در قالب طرح مجدد با دلایل و مستندات تفصیلی به کمیته تخصصی ارائه گردد.
۴. در محدوده روستا و مسجد جمکران
۴ـ ۱. تعیین چگونگی اتصال محور به مسجد جمکران و ارتباط آن با روستای جمکران، از طریق تهیه طرح بهسازی روستا و در تناسب با ماهیت فضای ورودی به مکان زیارتی
لازم است که طرح مجدد، در چارچوب موارد تعیین شده، با هماهنگی کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش، توسط شهرداری قم، حداکثر ظرف مدت ۶ ماه تهیه و پس از طی فرایند قانونی در استان به دبیرخانه شورای عالی ارائه گردد.
مراتب جهت استحضار وصدوردستور انعکاس واقدام اعلام می‌شود.
معاون معماری و شهرسازی و دبیر شورای عالی معماری و شهرسازی ـ پیروزحناچی